Gen Z: Tự do cá nhân và Trách nhiệm xã hội – Ranh giới mong manh

Trong bối cảnh xã hội hiện đại với sự phát triển vượt bậc của công nghệ và mạng xã hội, thế hệ Gen Z (sinh từ năm 1997 đến năm 2012) đang trở thành lực lượng lao động và nhân tố xã hội quan trọng. Một trong những vấn đề nổi bật mà thế hệ này đối mặt là sự cân bằng giữa tự do cá nhân – khát vọng thể hiện bản thân, sống thật với chính mình – và trách nhiệm xã hội – nghĩa vụ đóng góp, gắn kết với cộng đồng và xã hội rộng lớn hơn. Ranh giới giữa hai yếu tố này rất mong manh, và cách Gen Z xử lý sự cân bằng này đang tạo ra nhiều tranh luận, vừa có những điểm tích cực đáng ghi nhận, vừa tồn tại những thách thức cần nhìn nhận nghiêm túc.

Gen Z được biết đến là thế hệ có cá tính mạnh mẽ, dám nghĩ dám làm, coi trọng sự tự do cá nhân và quyền được thể hiện bản thân một cách chân thật. Họ xây dựng thương hiệu cá nhân không chỉ để nổi tiếng mà còn để khẳng định giá trị, tạo dựng uy tín và kết nối sâu sắc với cộng đồng. Đồng thời, Gen Z cũng rất nhạy bén với các vấn đề xã hội như biến đổi khí hậu, bình đẳng giới, chống phân biệt chủng tộc, và mong muốn đóng góp vào các giá trị bền vững, trách nhiệm xã hội.

Tuy nhiên, giữa khát vọng tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội, không ít bạn trẻ Gen Z gặp phải sự xung đột, hoặc khó khăn trong việc xác định ranh giới. Việc thể hiện cá tính, đôi khi khác biệt hoặc gây tranh cãi, có thể khiến họ bị hiểu lầm hoặc bị cho là thiếu trách nhiệm xã hội. Ngược lại, áp lực phải gánh vác trách nhiệm xã hội đôi khi lại làm hạn chế sự tự do thể hiện và phát triển cá nhân.

Hai bài viết trên trang Brandsvietnam và Talentbold cũng đề cập đến thế hệ GenZ như sau:

“Gen Z là thế hệ rất đặc biệt. Họ không chỉ muốn được là chính mình mà còn muốn được công nhận và có tiếng nói trong xã hội. Việc xây dựng thương hiệu cá nhân đối với họ không đơn thuần là ‘làm màu’ hay ‘thể hiện’, mà là cách họ khẳng định giá trị và trách nhiệm của bản thân với cộng đồng. Tuy nhiên, sự tự do cá nhân đôi khi khiến họ đi xa khỏi những chuẩn mực truyền thống, gây ra những tranh cãi, thậm chí là hiểu lầm. Mặt khác, khi đặt nặng trách nhiệm xã hội, nhiều bạn lại cảm thấy áp lực, mất đi sự sáng tạo và tự do. Ranh giới giữa tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội với Gen Z thật sự rất mong manh và cần được cân bằng một cách khôn ngoan.”

Một ví dụ điển hình cho sự giao thoa giữa tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội của Gen Z chính là trường hợp của Trần Đức Bo (hiện đã đổi tên thành Trần Mẫn Nhi). Là một nhân vật gây nhiều tranh cãi trên mạng xã hội, Bo xây dựng hình ảnh cá nhân không theo bất kỳ chuẩn mực nào: pha trộn giữa nam tính và nữ tính, nghiêm túc và giải trí, nghệ thuật và phản cảm.

Sự “khó đoán” và kiên định với bản sắc cá nhân của Bo đã mở ra một cuộc đối thoại xã hội về định kiến giới, sự đa dạng và quyền được thể hiện bản thân. Mặc dù không trực tiếp lên tiếng về các vấn đề xã hội như bình đẳng giới hay LGBTQ+, chính sự hiện diện không né tránh của Bo đã trở thành một tuyên ngôn sống – dám khác biệt, dám thật và dám chịu trách nhiệm với chính mình.

Tuy nhiên, bên cạnh sự ủng hộ, Bo cũng phải đối mặt với nhiều ý kiến chỉ trích, cho rằng hình ảnh của mình gây phản cảm, không phù hợp với văn hóa truyền thống và thiếu trách nhiệm xã hội trong việc làm gương cho giới trẻ. Trường hợp này cho thấy rõ ràng ranh giới giữa tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội rất mong manh, và việc cân bằng không hề dễ dàng .

Điểm tích cực

1. Khẳng định bản sắc cá nhân và sự đa dạng

Gen Z không ngại thể hiện bản thân một cách chân thật và đa dạng, phá vỡ các khuôn mẫu truyền thống, từ đó tạo ra một xã hội cởi mở hơn, đa chiều hơn. Việc xây dựng thương hiệu cá nhân thực sự giúp các bạn trẻ tự tin hơn, có tiếng nói và ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng .

• Ý thức về trách nhiệm xã hội và giá trị bền vững

Gen Z không chỉ làm việc vì tiền mà còn tìm kiếm ý nghĩa trong công việc, mong muốn đóng góp vào các vấn đề xã hội như bảo vệ môi trường, bình đẳng giới, chống phân biệt chủng tộc. Điều này thể hiện sự trưởng thành và trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với cộng đồng và xã hội .

• Tạo ra những tác động xã hội tích cực

Nhiều bạn trẻ Gen Z đã sử dụng sức mạnh của mạng xã hội để lan tỏa các thông điệp tích cực, vận động cho các chiến dịch xã hội, góp phần thay đổi nhận thức cộng đồng về các vấn đề quan trọng  .

• Thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo

Sự tự do cá nhân giúp Gen Z dám thử nghiệm, sáng tạo trong nhiều lĩnh vực từ nghệ thuật, kinh doanh đến hoạt động xã hội. Điều này thúc đẩy sự phát triển đa dạng và phong phú của xã hội hiện đại .

Điểm tiêu cực

1. Nguy cơ thiếu trách nhiệm xã hội

Khi quá đề cao tự do cá nhân, một số bạn trẻ có thể hành xử thiếu suy nghĩ, gây ảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng hoặc vi phạm các chuẩn mực xã hội. Việc này có thể dẫn đến sự chia rẽ, hiểu lầm và mất lòng tin từ xã hội .

• Áp lực và mâu thuẫn nội tâm

Sự mâu thuẫn giữa khát vọng tự do và trách nhiệm xã hội tạo ra áp lực tâm lý lớn cho Gen Z. Nhiều bạn trẻ cảm thấy bối rối, không biết nên ưu tiên điều gì, dẫn đến stress và mất phương hướng .

• Khó khăn trong việc duy trì sự cân bằng

Ranh giới mong manh giữa tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội khiến nhiều bạn trẻ dễ rơi vào trạng thái cực đoan: hoặc quá tự do, thiếu trách nhiệm, hoặc quá áp lực, mất đi sự sáng tạo và cá tính riêng  .

• Tranh cãi và phân hóa xã hội

Việc thể hiện cá tính quá mạnh mẽ hoặc khác biệt đôi khi gây tranh cãi, dẫn đến phân hóa và xung đột trong cộng đồng, đặc biệt khi các giá trị truyền thống và hiện đại chưa được dung hòa .

Lời kết

Gen Z là thế hệ của sự dám nghĩ, dám làm và dám bứt phá, đồng thời cũng là thế hệ rất nhạy cảm với các giá trị xã hội và trách nhiệm cộng đồng. Sự kết hợp giữa tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội không chỉ là thử thách mà còn là cơ hội để họ phát triển bản thân và góp phần xây dựng xã hội văn minh, đa dạng và bền vững.

Bài học thực tế dành cho Gen Z và cả xã hội là cần nhìn nhận một cách toàn diện, không nên chỉ trích hay ngợi ca một chiều. Thế hệ trẻ cần được tạo điều kiện để thể hiện bản thân một cách chân thật, đồng thời được giáo dục và hỗ trợ để ý thức và thực hiện trách nhiệm xã hội một cách có trách nhiệm và sáng suốt.

Các tổ chức, doanh nghiệp và gia đình cũng cần đồng hành, tạo môi trường linh hoạt, cởi mở nhưng có khuôn khổ rõ ràng để Gen Z có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình mà không đánh mất giá trị chung của xã hội.

Tóm lại, ranh giới giữa tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội của Gen Z là một “đường mỏng” nhưng đầy ý nghĩa. Việc cân bằng được hai yếu tố này sẽ giúp thế hệ trẻ không chỉ thành công trong sự nghiệp mà còn trở thành những công dân có trách nhiệm, góp phần xây dựng một xã hội phát triển bền vững và nhân văn hơn.