Ngày 2 – “Dù phải đốt cháy dãy Trường Sơn”

“Muốn đưa phần mềm ra nước ngoài, phải đi bằng đường máu. Không có tiền, không có người, không có kinh nghiệm. Chỉ có quyết tâm.”
— “Đek Biết Gì Cũng Tiến”

Câu chuyện về một lời thề “ngông cuồng”

Có bao giờ bạn đưa ra một lời hứa mà bản thân cũng không chắc làm được?

Khi đọc đến câu:

“Chúng tôi thề sẽ xuất khẩu phần mềm cho Nhật, dù phải đốt cháy dãy Trường Sơn.”
tôi đã dừng lại rất lâu. Trong một khoảnh khắc, tôi ngẩng đầu nhìn qua cửa kính quán cà phê, nơi những đám mây trôi lững lờ trên đỉnh Sơn Trà. Tôi nghĩ: “Liệu mình có từng có một lời thề như thế chưa?”

Đốt cháy điều gì?

Tôi tự hỏi, “đốt cháy dãy Trường Sơn” có nghĩa là gì trong bối cảnh FPT những năm 2000?

Đó không phải là sự lãng mạn. Mà là sẵn sàng đốt cháy mọi giới hạn, mọi trở ngại, mọi điều tưởng như bất khả để đạt được một mục tiêu tưởng chừng xa vời.

“Chúng tôi không có gì trong tay. Không công nghệ, không vốn, không thị trường. Chỉ có niềm tin – rằng người Việt Nam có thể viết phần mềm bán cho nước ngoài.”

Tôi bật cười vì câu chuyện ấy nghe “liều” không khác gì một sinh viên năm 2 ngành Quản trị Kinh doanh ở Đà Nẵng bảo rằng: “Em sẽ bán giải pháp số cho thị trường Nhật.”

Nhưng, bạn biết không – mọi điều điên rồ đều bắt đầu từ một giấc mơ lớn và một lời thề gan lì.

Xuất khẩu phần mềm – Giấc mơ “vô lý” thời điểm ấy

Thời điểm FPT Software bắt đầu mơ tới việc xuất khẩu phần mềm, cả nước còn chưa hiểu rõ “phần mềm” là gì. Máy tính còn là thứ xa xỉ. Thị trường Nhật thì khắt khe, quy chuẩn ngặt nghèo, ngôn ngữ rào cản. Và người Việt thì… còn chưa biết đến khái niệm “offshore development”.

“Không ai tin mình làm được. Người Nhật cũng nghi ngại. Nhưng tụi tôi vẫn đi, vẫn gõ cửa từng khách hàng.”

Doanh nghiệp Nhật đến Đà Nẵng tìm đối tác. Họ quan tâm, nhưng cũng rất thận trọng. Họ không quan tâm bạn học trường gì, nói tiếng Nhật giỏi cỡ nào – mà chỉ hỏi:

“Anh đã từng làm dự án như thế này chưa?”
Và câu trả lời quyết định tất cả.

FPT Software lúc ấy – dám trả lời “chưa từng”, nhưng vẫn xin làm.

Nếu Đà Nẵng là nơi bắt đầu lại của giấc mơ xuất khẩu phần mềm

Tôi nghĩ đến FPT Đà Nẵng – nơi mỗi năm có hàng trăm sinh viên học Công nghệ thông tin ra trường. Có doanh nghiệp phần mềm mọc lên, nhưng… chúng ta đã thật sự “mơ lớn” như thế hệ đầu FPT Software chưa?

Ai trong số chúng ta dám đặt ra mục tiêu “xuất khẩu phần mềm” như một sứ mệnh sống còn?
Ai dám đặt một lời thề: “Em sẽ đưa sản phẩm của mình đến thị trường Nhật, Mỹ, châu Âu – dù phải đốt cháy thanh xuân”?

Những lần gõ cửa không hồi âm – nhưng không bỏ cuộc

Trong sách, có đoạn kể về những chuyến đi Nhật đầu tiên:

“Mang theo slide trình bày tiếng Anh, tài liệu tiếng Nhật dịch Google, và hy vọng mong manh.”

Nhiều lần gõ cửa không được tiếp. Có lần được vào, nhưng bị từ chối thẳng thừng. Và điều tuyệt vời là:

“Họ không bỏ cuộc. Lần sau lại đến. Và lần sau nữa.”

Tôi thấy hình ảnh ấy quen lắm – giống như bao bạn sinh viên của tôi đi phỏng vấn thực tập rồi về kể:

“Thầy ơi, em fail rồi. Em nói sai một câu tiếng Nhật.”
“Thầy ơi, em quên cách giới thiệu bản thân.”
“Thầy ơi, họ hỏi em có kinh nghiệm, em nói không, họ từ chối liền.”

Tôi chỉ hỏi lại: “Em sẽ phỏng vấn lại lần nữa chứ?”

Lời thề nào cho thế hệ sinh viên hôm nay?

Tôi nghĩ, sinh viên bây giờ có lợi thế rất lớn: tài liệu sẵn, công nghệ dễ tiếp cận, cộng đồng hỗ trợ… nhưng đôi khi thiếu mất một thứ: một lời thề mạnh mẽ.

Không phải kiểu “em học để ra trường có việc”, mà là:

“Em học vì em muốn trở thành kỹ sư phần mềm xuất khẩu.”
“Em học vì em muốn làm sản phẩm phục vụ hàng triệu người.”
“Em học vì em muốn đưa Đà Nẵng thành trung tâm công nghệ đúng nghĩa.”

Một lời thề như thế – dù nghe “ngông” – mới đủ sức đưa mình đi xa.

Không ai cản được người có quyết tâm thật sự

“Chúng tôi biết, không ai dám giao việc lớn cho người chưa có kinh nghiệm. Nhưng nếu không giao, thì làm sao có kinh nghiệm?”

Đó là vòng luẩn quẩn mà rất nhiều người mắc kẹt.

FPT Software phá vỡ vòng luẩn quẩn đó bằng cách “tạo cơ hội cho chính mình”. Làm những thứ nhỏ trước. Làm thử, làm demo, làm miễn phí – nhưng làm thật.

Sinh viên ở Đà Nẵng cũng vậy. Nếu chưa ai giao việc lớn cho bạn, hãy tự tạo project, tự tìm mentor, tự làm sản phẩm nhỏ đầu tiên. Đừng đợi được giao, hãy xông ra giành lấy.

“Ngông” một lần, có thể thay đổi cả hành trình

“Ngông một chút không sao. Miễn là đừng ngông mà không làm.”

Tôi nghĩ về những lời thề đã từng nói ra ở tuổi 25 – cái tuổi dễ ngông, nhưng cũng dễ từ bỏ. Cái hay của những người trong sách là: họ không chỉ ngông, họ hành động.

Và hành động bền bỉ suốt nhiều năm – mới đưa họ từ “slide PowerPoint dịch Google” đến những hợp đồng hàng triệu đô với khách hàng Nhật.

Nếu bạn cần một lời khích lệ hôm nay…

Hãy để tôi nói thay FPT Software của những ngày đầu:

“Bạn chưa biết gì cũng được. Bạn chưa làm bao giờ cũng không sao. Nhưng bạn phải bắt đầu. Bạn phải làm. Và nếu bạn làm với tất cả quyết tâm – thì chẳng ngọn núi nào không thể vượt qua.”